Việc tăng học phí đại học đang là một đề tài đáng quan tâm tại Việt Nam. Trong khi ngân sách nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và phát triển nhiều đại học trên thế giới thì ở Việt Nam học phí lại trở thành nguồn tài chính quan trọng nhất cho các trường đại học. Với tình hình này, các trường đại học đang đặt ra câu hỏi: Liệu tăng học phí có phải là giải pháp để cải thiện chất lượng đào tạo và phát triển bền vững hay không?

Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo trong năm 2022, có 5 trường đại học tại Việt Nam có doanh thu hơn nghìn tỷ đồng. Trong số này, có 2 trường công lập: Đại học Bách Khoa Hà Nội và Kinh tế TP HCM, và 3 trường tư thục: Đại học FPT, Văn Lang và Công nghệ TP HCM. Đây là con số ấn tượng và đáng chú ý. Tuy nhiên, nhiều trường đại học đang đối mặt với khó khăn về tài chính. Nhiều trường đại học nói khó khăn chồng chất nếu không được tăng học phí, trong khi đã tự chủ nên mong được hỗ trợ.

Nguồn tài chính của các trường đại học đã thay đổi đáng kể trong vài năm qua. 

Báo cáo tại một hội nghị về tự chủ đại học hồi tháng 4, nhóm chuyên gia của World Bank đưa ra số liệu về đóng góp của hộ gia đình cho giáo dục đại học sau khi khảo sát một số trường.

Theo số liệu từ World Bank vào năm 2017, ngân sách nhà nước chiếm 24% tổng nguồn thu của các trường công lập, trong khi học phí chiếm 57%. Nhưng đến năm 2021, học phí đã tăng lên đáng kể, chiếm tới 77% tổng nguồn thu, trong khi ngân sách nhà nước chỉ còn 9%. Điều này cho thấy sự dựa vào học phí ngày càng gia tăng trong nguồn thu của các trường công lập tại Việt Nam.

Tầm nhìn của các chuyên gia và nhà quản lý trường đại học

PGS.TS Lê Quang Sơn, Phó Giám đốc Đại học Đà Nẵng, đã chia sẻ quan điểm rằng việc tăng học phí là cần thiết để đảm bảo chất lượng giáo dục. Ông cho rằng, các trường đại học đang phải mở rộng quy mô đào tạo và tuyển sinh để có đủ nguồn thu từ học phí để hoạt động. Tuy nhiên, điều này có thể dẫn đến việc giảm chất lượng nếu không có đầu tư thích đáng.

Cùng ý kiến về học phí, GS Nguyễn Hữu Tú, Hiệu trưởng Đại học Y Hà Nội, nói tự chủ đại học là một chủ trương đúng. Tuy nhiên, ông nhận định rằng việc tăng học phí là thách thức lớn đối với các trường mới thực hiện tự chủ đại học trong vài năm gần đây. Ông mong muốn Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra chính sách tài chính hỗ trợ để các trường mới có thể phát triển tốt hơn.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn cũng thừa nhận rằng nguồn lực đầu tư cho giáo dục đại học còn hạn hẹp. Các trường đang buộc phải tăng số lượng tuyển sinh để cân đối thu chi nhưng chất lượng đào tạo vẫn chưa được đầu tư tương xứng.

Việc tăng học phí đã được vạch ra theo nghị định 81 năm 2021 của Chính phủ, tuy nhiên nó đã bị hoãn nhiều lần do tác động của dịch Covid-19. Hiện nay, việc tăng học phí đang được xem xét lại và có thể sẽ không tăng trong năm học 2023-2024.

Mặc dù có những quan điểm cho rằng việc tăng học phí có thể giúp đảm bảo chất lượng đào tạo và phát triển bền vững cho các trường đại học, nhưng cũng cần xem xét kỹ lưỡng để tránh tác động tiêu cực đối với người học và xã hội. Quyết định cuối cùng nên dựa trên sự cân nhắc tỉ mỉ và sự đồng thuận của các bên liên quan để đảm bảo tương lai giáo dục đại học của Việt Nam là bền vững và phát triển.